مقاله انواع و کاربرد کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی

بخشهایی از متن:

مقدمه (کودهای شیمیایی)

از زمان های دیرین مصرف فضولات دامی بعنوان كود دركشت و زرع یك عمل معمول و متداول بوده است درصد سال اخیر استفاده از املاح معدنی وموادشیمیایی در تولیدات كشاورزی توسعه یافته تا اینكه امروزه این عمل از اركان اولیه واقتصادی كشت و زرع در اكثر خاك های دنیا می باشد . كودهای تجاری[1] شامل مواد معدنی و آلی می باشد كه در بازار قابل خریداری بوده و جهت تولید محصول به خاك اضافه می شوند .

عناصر كودی

نباتاب حداقل 13 عنصر از عناصر لازم را از طریق خاك جذب می نماید. از این گروه از مواد غذایی كلسیم ، منیزیم بیشتر بصورت آهك به اراضی فقیر از این عناصر اضافه می شوند . گرچه معمولاً آهك را نمی توان یك ماده كودی محسوب نمود ولیكن این نوع تركیبات اثرات فوق العاده محسوسی روی تغذیه نبات دارند . گوگرد در اكثر كودهای تجارتی بعنوان یك ماده فرعی یافت می شود . كودهای تجارتی اكثراً شامل تركیباتی از عناصر سه گانه فسفر و پتاس (  mpk) می باشد كه بطور رایج و معمول عرضه شده و در تولیدات كشاورزی مصرف می گردند . بهمین علت این را عناصر كودی گویند . [2]

توازن غذایی

پیش از اینكه درباره انواع تركیبات كودی بحث می شود اهمیت توازن غذایی بایستی مورد تاكید قرار گیرد سه عنصر مودی ( ازت ، فسفر و پتاس ) درصورت اضافه شدن در یگ نسبت مناسب اثبات متقابل و تشدید كننده روی یكدیگر و سایر عناصر غذایی دارنده توازن غذایی یك عامل بسیار مهم در بازده اقتصادی و عملكرد محصول  نسبت به مصرف و استفاده از كودهای شیمیایی می باشد . مقدار عناصر كودی اضافه شده بایستی مكمل میزان غذایی موجود در خاك بوده تا اینكه مقادیر ازت ، فسفر و پتاس قابل جذاب نبات به یك حد نصاب مطلوب برسد از طرف دیگر توازن مناسب بین سایر عناصر غذایی قابل جذب بایستی حفظ گردد . به طور كلی توازن غذایی و حاصلخیزی خاك بایستی بنحوی برقرار شود كه حداكثر محصول و رشد عادی نبات میسر گردد .

درعمل فراهم نمودن شرایط ایده آل فوق كار دشواری میباشد . مقدار عناصر قابل جذب موجود در خاك ثابت و مشخص نبوده و تابع نوسانات زمان و سال می باشد . بعلاوه در تمام موارد نمی توان نوع فعل در نفعالاتیكه در نتیجه تماس كود با خاك انجام می گیرد پیش بینی نمود . در اكثر شرایط وجود عناصری چون كلسیم ، منیزیم ، منگنز ، آهن و آلومنیوم در خاك اثرات كود را تحت الشعاع قرار می دهند .

انواع كودهای شیمیایی :

تركیبات كودی را بر حسب عنصر مؤثر به سه گروه تقسیم بندی نمود : 1- كودهای ازتی  2- كودهای فسفری 3- كودهای پتاسی ولیكن در تمام موارد یك گروه منحصر را نمی توان مشخص نمود زیرا بعضی مواد كودی حامل بیش از یك عنصر غذایی می باشند بعنوان مثال نیترات پتاسیم و فسفات آمونیوم را می توان نام برد . اكنون خصوصیات هر یك از این گروههای سه گانه بطور اختصار بررسی می گردد . ...

...

1- Commercial fertilizers

2- fertilizer elements

....

امروزه كودهای شیمیایی حامل ازت كه به طور مصنوعی تهیه میشوند اهمیت روزافزونی را به دست می آورند ودر آمریكا بیش از سه چهارم كودهای شیمیایی مصرفی شامل این نوع مواد می باشد اكنون طریق تهیه كودهای ازتی بطور اجمالی بررسی می گردد .

تهیه گاز و محلول آمونیاک

مهمترین مرحله در تولید مصنوعی كود ازتی تهیه گاز آمونیاك از عناصر اولیه یعنی هیدروژن و ازت می باشد . این عمل طی واكنش زیر انجام می گیرد :

N₂+H₂ à2NH₃

گاز آمونیاك یكی از مهمترین و ارزانترین ماده حامل ازت بوده و آن را می توان بعنوان ماده خام اولیه سایر تركیبات ازتی محسوب نمود .

گاز آمونیاكی كه طی واكنش فوق تولید می شود به سه طریق قابل مصرف می باشد طریق اول تهیه آمونیاك مایع خشك تحت فشار می باشد . این ماده را می توان مستقیماً بعنوان كود بكار برد و یا اینكه در تولید فسفات امونیوم و كودهای مخلوط مصرف نمود. طریقه دوم حل نمودن گاز آمونیاك در آب و تهیه محلول آمونیاك یاNH₄OH  می باشد این تركیب را می توان به تنهایی بعنوان كود آمونیاك مایع مصرف نمود و یا اینكه بیشتر بعنوان ماده حل كننده برای سایر تركیبات حامل ازت از جمله نیترات آمونیوم و اوره جهت تهیه كودهای محلول ازتی بكار برد . در سالهای اخیر كودهای محلول ازتی مورد توجه بیشتر فرار گرفته و قسمت عمده ای از كودهای تجارتی موجود در بازار را تشكیل می دهند .

سومین و مهمترین مصرف گاز آمونیاك استفاده از این ماده جهت تولید مصنوعی سایر مواد كودی معدنی حامل ازت می باشد .

سولفات آمونیوم :

این ماده از تركیب گاز آمونیاك با اسید سولفوریك تهیه می شود سولفات آمونیوم از سالهای پیش یكی از مهمترین مواد حامل ازت بخصوص جهت تهیه كودهای مخلوط بوده است این كود منبع ازتی ارزانتر نسبت به نیترات سدیم بوده ولكین از كودهای منبع ازتی نسبت به نیترات سدیم بوده و لیكن از كودهای مایع گرانتر می باشد . بعلت اثرات اسیدی زائی ، این كود در خاكهای بازی و آهكی و یا خاكهای اسیدی آهك داده شده نتیجه بهتری می دهد . ...

...

كودهای آهكی[1] :

این كودها دارای اثرمضاعف بوده وبیشتربعنوان كود خاك مصرف می شود لیكن در جوار

آن  كود گیاهی نیز می باشد.

تامین  كلسیم ومنیزیم

آهك طبیعی (كربنات  كلسیم  ومضاعف) بعنوان مواد اولیه  كودهای لآهكی است كه اغلب ازآبرفتهای دریائی شیمیایی  وبیولوژیكی دوران های ژئولوژیكی  قدیم بوجود آمده   ودرطی دوران زمین شناسی تا حدودی  تغییریافته است  .

كودهای آهكی امروزه تحت عناوین  سنگ آهك ، گل سفید ( بیش از90 درصد كربنات كلسیم ) آهك  مارن(75-90 درصد كربنات كلسیم ) ، مارن (40-75 درصدكربنات  كلسیم +رس+ماسه) ودولومیت ( Mgco₃ . caco₃ ) ازهم تفكیك می شوند . آهك بطورفراوان یافت می شود ومارن از ازمنه قدیم برای بهبود بخشی خاك های اسیدی بكارمیرفته است.   آهك طبیعی راازطریق آسیاب كردن یا پختن آن ( یا كشتن آهك زنده ) آماده مصرف می نمایند. 

ازكودهای آهكی دیگرآهك صنعتی ( آهك كوره،آهك زباله های صنعتی )  وكودهای ازته وفسفات محتوی آهك میباشد. علاوه بر اینها كودهای فیزیولوژیكی قلیائی دارای اثرآهك نیز  میباشد.

سنگ گچ  ( so₄co – 2H₂o ) وكلروركلسیم ( cL₂ca) كود  آهكی نیستند لیكن كود كلسیمی میباشند.

كودهای آهكی كودهائی با  اثر(خنثی كنندگی اسید) قلیائی هستند كه ازكربناتهای طبیعی تهیه می شوند.

اثر و مصرف كودهای آهكی:

استعمال كودهای آهكی ازنظرافزایش PH دارای ارزش یكسانی بوده ووازنظرتامین مواد غذایی ،  مقدارمنیزیم زیاد موجود درآنها مهم می باشد.

بیش ازهمه اختلافی بین كودهای آهكی ازنظرسرعت آنها وجود دارد. كودهای آهكی كند اثر مانند مارن آهكی وآهك كوره ای كه برای خاكهای سبك درمقابل تغییر PH دارای قدرت تامپونی كمی هستند مناسب می باشد (تامین آهك این قبیل خاكها با مقدارزیادی cao ممكن است باعث تجمع آهك مضر دربعضی از نقاط مزرعه گردد ). 

كودهای آهكی سریع الاثرمانند آهك زنده و مرده كه برای خاكهای متوسط و سنگین  مناسب  هستند زیرا نفوذ پذیری این كودها در ، این خاك ها خوب بوده وبندرت خطرازدیاد آهك پیش  می آید چون این خاكها دارای قدرت تامپونی خوبی هستند.

میزان  مصرف كود آهكی :

سالم سازی خاك با آهك ( ترمیم آهك ازدست رفته ) و همچنین میزان آهك مورد نیاز از طریق آزمایش خاك تعیین می گردد. ارقام شاخص این استعمال این كود در هر سه سال برای خاكهای سبك1-2 تن ca co₃ در هر هكتار می باشد.

موقع استعمال كود آهكی در ساده ترین حال  هنگام  پائیز درخاكهای كشت شده است. وبغیر از آهك زنده استعمال سایر كودهای آهكی دیگر نیز بصورت « سرك » بر روی برگهای خشك امكان پذیر می باشد. ( مثلاً برای سیب زمینی ) قیمت این كودها تقریباً  1/0 مارك آلمان برای هركیلو cao است. ...

1- این قبیل كودها  درخاك های اسیدی و درمناطق ازیك طرف برای خنثی  نمودن یونهایH⁴ فراوان موجود دراین خاكها و برقراری واكنش مناسب و ازطرف دیگربه منظورجبران كاتیون های قلیایی  و قلیائی خاكی كه شدیداً دراین خاكها مورد آبشوئی قرارگرفته اند  مصرف میشوند.

 ...