مبانی نظری خسارات عدم اجرای تعهد یا تأخیر قرارداد پیمانکاری

مبانی نظری خسارات عدم اجرای تعهد یا تأخیر قرارداد پیمانکاری

بخشهایی از متن مبانی نظری

مفهوم انواع خسارت

ابتدا به ذکر تعریف خسارت و سپس به تشریح شرایط خسارت ناشی از عدم انجام تعهد در حقوق ایران می پردازیم:

کلمه خسارت در عرف به سه معنای، خسارت زدن ، خسارت دیدن و خسارت پرداختن مورد استعمال واقع شده است. آنچه از مطالب فوق فهمیده می شود مبین این است که در عرف قضایی و در متون قوانین ایران در کاربرد کلمه (خسارت) به جای (ضرر و زیان) نوعی تسامح وجود دارد.

عده ای از حقوقدانان خسارت به معنی ضرر وارده و به دو گروه تقسیم کرده اند خسارت مادی و خسارت معنوی تقسیم کرده اند.

در لغت خسارت را به معنی: ضد ربح، ضرر کردن، زیانمندی، ضرروزیان آورده اند.

در اصطلاح این کلمه به دو مفهوم بکاررفته:

1. خسارت به معنای زیان وارد شده.

2. خسارت به معنای جبران ضرر وارده.

علاوه بر خواص (حقوقدانان) که واژه خسارت را به معنای اصطلاحی آن مورد استفاده قرار داده اند، در عرف نیز این کلمه به دو معنای خسارت زدن و خسارت پرداختن مورد استعمال واقع شده است.

در قانون مدنی ما نیز قانونگذار هنگامی که خسارت ناشی از عدم ایفاء تعهد یا جبران خسارت سخن می گوید کلمه رابه معنای اول بکار برده است و زمانی که از تاییدیه خسارت بحث می کند معنی دوم را اراده کرده است برای صدق مفهوم خسارت باید تجاوز به مال غیر (مستقیماً و غیر مستقیم) صورت گرفته باشد (ر.ک:تجاور) در اینصورت قصد تخلف از یکی از مقررات جاری کشور شرط تحقق خسارت است.

مثل اینکه کسی قراردادی منعقد کند و در انجام تعهد خود تأخیر نماید این شرط از مواد 721، 720 آیین دادرسی مدنی فهمیده می شود و فهم عرف هم آن را تأیید می کند. خسارت به این معنی خسارت حقیقی است. خسارت حکمی در موردی است که قصد تخلف وجود نداردولی قانون آنرادر حکم خسارت دانسته است اتلاف مال غیر بدون قصد نیز منشأ خسارات می باشد.

باید افزود خسارت به معنای ضرر وارده را با کلماتی از قبیل جبران ضرر و خسارت به معنای جبران ضرر را عده ای به اقتباس از فقه با لفظ غرامت مورد استفاده قرار داده اند. این لفظ در فارسی معادل کلمه تاوان می باشد.

خسارت به معنی ضرر وارده بر دو نوع است یا ضرر مادی وارده است که آن را خسارت مثبت نیز می نامند و یا تقویت منافع متصوره است که آن را خسارت منفی یا شایع تر و معمولی تر عدم النفع می نامند. پس خسارت یا ضرر یا عدم النفع در این رساله سعی مابر این است که به بررسی معنای دوم خسارت یعنی جبران ضرر وارده که ناشی از عدم انجام تعهد باشد بپردازیم. لهذا نظر به روشن شدن مفاهیم خسارت و عدم اجرای تعهد لازم است به ذکر شرایط جبران خسارت حاصله از عدم اجرای تعهد پرداخته شود. ...

جبران خسارت از طریق دادرسی قضایی

شیوه ی معمول برای جبران خسارت ناشی از عدم اجرای تعهد یا تأخیر در آن، رجوع متعهدله به محاکم قضایی می باشد. در جهت جبران ضرر وارده وی می تواند تقاضای اجرای اجباری تعهد و یا دعوی خسارت بابت اجراء یا تأخیر آن را بنماید.

اول - اجرای اجباری تعهد، اجرای اجباری تعهد با توجه به موضوع آن روش های مختلفی دارد:

الف - اگر موضوع تعهد، تحویل یا انتقال مال باشد یا عین معینی مورد طلب است و یا دینی.

چنانچه متعهد از تسلیم عین مال که مورد مطالبه قرار گرفته است، خودداری کند، دادگاه دستور خواهد داد که مأمورین اجرا مال مزبور را از متعهد اخذو به متعهدله بدهند و اگر مورد تعهد انتقال عینی باشد (مثلاً فروش یک باب مغازه) و متعهد از تنظیم سند استنکاف نماید در اینجا نیز دادگاه با اعزام نماینده به اداره ثبت، از طرف متعهد تنظیم سند می نماید.

در مورد تحویل عین مال به متعهد له و اجبار دادگاه در صورت عدم تحویل آن، برای مثال می توان به ماده 476 قانون مدنی اشاره کرد:

موجر باید عین مستاجره را مستأجر کند و در صورت امتناع موجر، اجبار می شود .

در مورد کیفیت اجرای آن در ماده 42 قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1356 مذکور است: هرگاه محکوم به عین معین منقول یا غیرمنقول بوده و تسلیم آن به محکوم له باشد (مأمور اجراء) عین آن را گرفته و به محکوم له می دهد . اگر برای تسلیم آن یا تخلیه محل مدتی لازم باشد به اندازه لزوم مهلت داده می شود.

حال اگر موضوع تعهد دین باشد، دادگاه در صورت استنکاف متعهد از پرداخت دین، دستور خواهد داد که مأمورین اجرا از اموال دیگر وی (به جز مستثنیات دین) به مقدار دین مزبور اخذ و به متعهد له بدهند. در اجرای احکام محاکم عدلیه از قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب 1329 قمری در این زمینه آمده است: ...

برخی از سایر مطالب مهم

بند اول: خسارت مادی

بند دوم: خسارت معنوی

بند سوم: خسارت عدم النفع

بند چهارم: خسارت از خسارت

بند پنجم: خسارت ناشی از عدم اجرای تعهد ناشی از علت خارجی

بند ششم: خسارت انقضاء موعد

گفتار دوم: وقوع ضرر و توجه آن به متعهد له

گفتار سوم: انواع خسارات قابل مطالبه ناشی از فسخ قرارداد

بند اول: شرایط استحقاق متعهدله نسبت به مطالبه خسارت تعیین شده

بند دوم: اوصاف و شرایط خسارت تعیین شده در قرارداد

الف: عدم اجرای تعهد

ب: تأخیر در اجرای تعهد

گفتار چهارم: جبران خسارت از طریق دادرسی قضایی

گفتارپنجم: روشهای تقویم خسارت

الف: تقویم خسارت در قرارداد

ب: تقویم خسارت در قانون

ج: تقویم خسارت توسط دادگاه

گفتار ششم: مرجع صالح به رسیدگی به فسخ قرادادهای پیمانکاری

گفتار هفتم: مبدأ محاسبه خسارت ناشی از عدم اجرایی تعهد قرارداد

گفتار هشتم: وجه التزام خسارات ناشی از فسخ قرارداد پیمانکاری

بند اول: وجه التزام در حقوق ایران ورویه های قضایی

بند دوم: شرط عدم مسؤلیت در قراردادها

بند سوم: حدود اعتبار شرط عدم مسؤلیت

بند چهارم: اثر بطلان شرط عدم مسؤلیت

منابع